Saldering blijft voorlopig in stand. Goed nieuws?

Al vele jaren is de salderingsregeling een politiek spel. Wel of niet afschaffen, wel of niet afbouwen en hoe snel afbouwen. Het voorlopig in stand houden van de salderingsregeling heeft voordelen en nadelen voor de kleinverbruiker, maar wegen de voordelen wel op tegen de nadelen? In deze blog vertelt Senior adviseur duurzaamheid Jeroen Mol over zijn kijk op de salderingsregeling, vanuit zijn rol binnen de energietransitie en netcongestie.

Wat is saldering?

Kleinverbruikers (aansluiting tot max 3x80A) met zonnepanelen mogen op jaarbasis levering en teruglevering van stroom met elkaar verrekenen. Dat geldt voor zowel de energiebelasting als de stroomprijs. Een huishouden waarbij de opgewekte energie op jaarbasis (ongeveer) gelijk is aan het verbruik, gebruikt ongeveer 1/3^e van de opgewekte energie direct zelf. 2/3^e van deze energie wordt teruggeleverd aan het net en op een ander moment weer van het net ingekocht. Het energienet wordt gebruikt als een soort accu. Hetzelfde geldt voor veel mkb’ers, maar dan op grotere schaal.

Wat is er de laatste jaren gebeurd?

Kijkend naar de laatste 5 jaar is er een enorme toename geweest aan gerealiseerde zonnepanelen (en windmolens). Daar waar het net eerder was ingericht op een voorspelbare afname van energie, zien we nu dat in het voorjaar en zomer op het midden van de dag enorm veel stroom aan het net geleverd wordt, vooral in het weekend. Dat is een effect van de zonnepanelen en als het ook nog eens lekker waait, helpen de windmolens hier ook bij. Daarnaast zien we door elektrificatie een toename van warmtepompen en elektrische auto’s. Deze verbruiken vooral stroom op de momenten dat de zon niet of minder schijnt. De profielen van beide werken elkaar dus tegen, waardoor het net steeds zwaarder wordt belast. Door de saldering is er eigenlijk geen financiële prikkel voor de gemiddelde kleinverbruiker om ‘slim’ om te gaan met opgewekte stroom.

Op dit moment werk ik aan meerdere haalbaarheidsstudies voor Smart Energy Hubs op bedrijventerreinen in Noord- en Oost-Nederland. Ik zit aan tafel bij kleine en grote ondernemers en zie bovenstaande op grote schaal terugkomen.

Maatschappelijke kosten en gevolgen van in stand houden saldering

In mijn ogen heeft het in stand houden van de salderingsregeling diverse negatieve gevolgen, veelal financieel, direct of indirect. Hieronder een aantal voorbeelden hiervan:

• Doordat de meerderheid van de kleinverbruikers niet ‘slim’ nadenkt over het energieverbruik door het ontbreken van een financiële prikkel (en ja, er zijn uitzonderingen op de regel..), wordt het net steeds zwaarder belast. Hierdoor moeten de netbeheerders steeds meer geld uitgeven voor het verzwaren van het net.
• Tussen 2021 en 2024 zijn de netbeheerderskosten bij een 3x25A aansluiting met 175 euro gestegen, grotendeels ten behoeve van gestegen kosten voor de netcapaciteit. Dat is een stijging van ongeveer 70%. Dit bedrag komt bovenop je maandelijkse kosten voor kale stroom.
• De negatieve gevolgen voor de belastingdienst bedragen ongeveer 2,8 miljard euro nu de saldering niet wordt afgebouwd zoals voorzien.
• We zien dat steeds meer energieleveranciers heffingen of toeslagen rekenen voor kleinverbruikers met zonnepanelen, bedragen van 200-400 euro per jaar. Dit komt omdat stroom op de ‘beurs’ verhandeld wordt. Op het moment dat er veel stroom wordt opgewekt middels zonnepanelen, is de stroom veel goedkoper dan op het moment dat er veel stroom nodig is. Hier zit gemiddeld 5-10 cent per kWh verschil tussen.
• Geregeld verdwijnen de geldstromen die nu naar de energieleverancier gaan naar het buitenland, omdat meerdere energiemaatschappijen in buitenlandse handen zijn.

Samengevat zien we de onbalans op het net en de maatschappelijke kosten hierdoor de komende jaren stijgen. Op lange termijn is dit geen wenselijke situatie.

Korte termijn blijdschap, lange termijn pijn.

Wat kunnen we wel doen?

Politiek gezien vind ik het verstandig om het in stand houden van de salderingsregeling te heroverwegen. Kijk bijvoorbeeld naar de mogelijkheden van een salderingsplafond. Maak onderscheid tussen de eerste teruggeleverde 2.500 kWh (één huishouden) en de kWh daarboven (huishouden met meer verbruik of mkb’ers). Of beloon huishoudens die meewerken aan de elektrificatie van de samenleving door middel van laadpalen en/of warmtepompen. Deze huishoudens kun je via een salderingsplafond voordeel bieden. Dit maakt het ook weer interessanter voor huishoudens om van het fossiele gas af te gaan.

Als huishouden of mkb’er kun je natuurlijk ook zonder directe financiële prikkel kiezen om energie te verbruiken op het moment dat er veel binnenkomt. Stekker je auto midden op de dag in het weekend en probeer de wasmachine/droger/vaatwasser op die momenten te laten draaien. Daarnaast is het goed om je zonnepanelen te oriënteren op oost en west in plaats van op zuid. Dit zorgt voor spreiding van de opwek van energie over langere tijd in plaats van in kortere tijd veel energie tegelijk.

Kies in plaats van een vast of variabel stroomcontract voor een dynamisch stroomcontract. Met een dynamisch stroomcontract krijg je alsnog een financiële prikkel om op ‘slimme’ momenten energie te verbruiken. Op het moment dat er veel energie opgewekt wordt (wanneer de zon schijnt), ligt de energieprijs lager of is soms zelfs negatief (in 2023 was dit al ruim 300 uur). Je betaalt op deze momenten minder, helemaal niks of je krijgt zelfs geld terug wanneer je energie verbruikt. Wanneer je een dynamisch stroomcontract hebt, betaal je ook geen ‘extra’ toeslagen voor negatieve prijzen. Dit zorgt ervoor dat het op korte termijn zeer interessant kan zijn om te kiezen voor een dynamisch stroomcontract.

We zagen de laatste jaren steeds meer vraag ontstaan naar accu’s. Dit was gedeeltelijk ook vooruitlopend op de afbouw van de salderingsregeling. Vermoedelijk wordt deze vraag nu vertraagd. In combinatie met een dynamisch contract en het slim sturen van energieopwekking én verbruik is een accu echter nog altijd interessant.

Als laatste één van de minder populaire ontwikkelingen in de energietransitie: windmolens. Je kunt van alles vinden van windmolens op zee of op land. Van zowel kleine windmolens tot 45 meter, of grote windmolens van 150 tot 280 meter, maar wat ze bovenal doen is energie opwekken. Wind en zon zijn in veel gevallen ‘aanvullend’ op elkaar. Als het harder waait, schijnt de zon vaak minder en omgekeerd. Wind kan dus wat toevoegen in het energieprofiel in de avond/nacht/ochtend en in de winterperiode. De kleinere windmolen is goed te realiseren op de grotere kleinverbruik aansluitingen qua vermogen. Mocht de saldering alsnog verdwijnen, dan helpen deze molens mee om opwek en verbruik bij bijvoorbeeld agrariërs beter in balans te brengen met een positieve businesscase.